Het zal de gemiddelde burger niet wekelijks overkomen dat hem wordt gevraagd als executeur (in de volksmond vaak nog: executeur-testamentair) op te treden. Een executeur is iemand die via een testament wordt aangezocht om na het overlijden van de opsteller van het testament diens nalatenschap in goede banen te leiden. Zijn rol kan variëren van het puur praktische regelen van de begrafenis of de crematie met alle organisatorische aspecten daaromheen tot en met het beheren en verdelen van de erfenis, al dan niet met medewerking van de nabestaanden. Deze website poogt zo compleet mogelijk inzicht te geven in de rechten en verantwoordelijkheden van de figuur van de executeur. Er wordt uiteengezet waarom een executeur kan worden benoemd, wie executeur kan worden, wat de verantwoordelijkheden zijn, maar ook wat de gevaren zijn, want de functie van executeur is geen risicovrij erebaantje. De informatie wordt verstrekt in de vorm van vragen en antwoorden. Uitgangspunt is het huidig Nederlands recht ten aanzien van de rol van de executeur. Aan de informatie op deze website kunnen geen rechten worden ontleend. Wel geeft ze een indicatie over de richting waarin de oplossing van een vraag gezocht kan worden. In concrete gevallen is het verstandig een notaris te benaderen.
De executeur algemeen (waarom, wie, welke?)
Waarom benoemt erflater een executeur? Er zijn vele redenen denkbaar om een executeur te benoemen, bijvoorbeeld: - Een buitenstaander hoeft maar met één persoon ‘zaken’ te doen in plaats van met alle erfgenamen tezamen. Met name bij de vererving van een onderneming zal dit praktisch kunnen zijn. - Het beheer van de nalatenschap is in handen van de executeur. Deze maakt als vertrouwenspersoon van erflater de nalatenschap gereed voor verdeling en geeft uitvoering aan erflaters uiterste wil. De gezamenlijke erfgenamen hebben deze bevoegdheid niet, zodat de kans op ruzie bij de boedelafwikkeling kleiner is. - De executeur is zonder medewerking van de erfgenamen bevoegd om legaten af te geven, ook die aan zichzelf. De langstlevende echtgenoot aan wie bijvoorbeeld het vruchtgebruik van de nalatenschap is gelegateerd, kan als executeur dit vruchtgebruik zelfstandig (juridisch) laten ontstaan. Medewerking van de kinderen heeft de langstlevende hiervoor niet nodig. Ook het kind aan wie de onderneming is gelegateerd kan om die reden als executeur beter uit de voeten. - Denkbaar is dat de executeur de bevoegdheid is toegekend om de nalatenschap te verdelen tussen de erfgenamen, zelfs zonder hun medewerking. Dit verstevigt de positie van bijvoorbeeld de langstlevende echtgenoot tegenover de kinderen. Of het kan onenigheid tussen de kinderen onderling voorkomen. - Ter bevordering van een goede boedelafwikkeling kan erflater een bepaalde taakverdeling maken tussen verschillende executeurs, al naar gelang hun expertise. Ook denkbaar is dat de langstlevende echtgenoot zorgdraagt voor de uitvaart, terwijl een andere executeur - bijvoorbeeld een kind, notaris of accountant - de fiscale en juridische zaken regelt. - In bepaalde gevallen kan de executeur voorkomen dat de nalatenschap via de rechtbank - met alle afwikkelingsformaliteiten van dien - vereffend moet worden.
Zijn er verschillende soorten executeurs? Ja, aan de hand van verschil in taken en bevoegdheden kunnen drie soorten executeur worden onderscheiden. De wet kent de executeur een vast takenpakket toe met bijbehorende bevoegdheden. Erflater kan deze taken en bevoegdheden uitbreiden of juist beperken tot bijvoorbeeld het zorgdragen voor de uitvaart. Het onderscheid tussen de verschillende executeurs wordt ook wel aangeduid door toekenning van ‘sterren’: * de ‘begrafenisexecuteur’ is de executeur met één enkele ster ** de executeur met het wettelijke takenpakket, ook wel de ‘beheersexecuteur’ heeft twee sterren (en is bevoegd en verplicht om goederen van de nalatenschap te beheren en de schulden, waaronder bijvoorbeeld legaten, te voldoen) *** de executeur met extra bevoegdheden, de ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’, kan bogen op drie sterren (denkbaar is bijvoorbeeld dat deze executeur de nalatenschap mag verdelen tussen de erfgenamen zonder hun medewerking) Een executeur die in een codicil of testament van voor 2003 is aangewezen en aan wie het ‘recht van bezit’ is toegekend, kan in beginsel gelijk gesteld worden met een beheersexecuteur (twee sterren). Het ‘recht van bezit’ verschafte de executeur onder het oude recht de noodzakelijk bevoegdheden om de nalatenschap af te kunnen wikkelen. Het aantal sterren van de executeur is met name van belang voor de beoordeling van de vraag welke rechten erflaters kinderen (of verdere afstammelingen) kunnen laten gelden (legitieme portie). Zo lang de executeur (met twee of drie sterren) het beheer over de nalatenschap heeft, zijn de erfgenamen in hun beschikkingsbevoegdheid beperkt. Deze beperking geldt al vanaf erflaters overlijden, ook al heeft de executeur zijn functie nog niet aanvaard.
Wie kan executeur zijn? Zowel natuurlijke personen (‘mensen van vlees en bloed’) als rechtspersonen (instellingen, zoals stichtingen en besloten vennootschappen) kunnen executeur zijn. De executeur kan één van de erfgenamen zijn, maar het kan ook een buitenstaander zijn. Sinds 1 januari 2003 is het ook mogelijk dat de notaris die erflaters testament opstelt daarin als executeur wordt aangewezen. Personen die handelingsonbekwaam zijn (bijvoorbeeld minderjarigen), personen van wie vermogen door de rechter onder bewind is gesteld en personen die failliet zijn of ten aanzien van wie de wettelijke schuldsaneringsregeling van toepassing is, kunnen geen executeur worden. Personen die erflater fysiek hebben behandeld of geestelijke bijstand hebben verleend gedurende ziekte of verblijf in een zorginstelling, kunnen door erflater niet rechtsgeldig worden aangewezen worden als ‘afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’).
Kunnen er meerdere executeurs zijn? Ja, een erflater kan één of meer executeurs benoemen. Ook kan erflater aan een executeur de bevoegdheid geven om één of meer andere executeurs aan zich toe te voegen of als opvolger(s) in zijn plaats te stellen. In het kader van bijvoorbeeld ‘scheiding der machten’ of ‘specialismen’, kan het verstandig zijn om de executeurstaken en -bevoegdheden over meerdere personen te verdelen (taakverdeling).
De (aanvaarding van een) benoeming tot executeur
Kan een executeur bij codicil benoemd worden? Nee, een executeur kan sinds 1 januari 2003 alleen in een (notarieel) testament worden aangewezen. Tot 1 januari 2003 was het ook mogelijk om in een codicil een executeur te benoemen. Een codicil is een door erflater handgeschreven stuk dat door erflater is gedateerd en ondertekend. De benoeming in een codicil dat voor 2003 is opgesteld en waarvan de opsteller na 31 december 2002 overlijdt, blijft geldig. Niettemin is het verstandig om zo’n oud codicil op geldigheid te laten beoordelen en te bezien wat voor soort executeur (met welke bevoegdheden) daarin is benoemd.
Hoe kan de benoeming van een executeur vorm worden gegeven? Als erflater bijvoorbeeld zijn echtgenote tot executeur wil benoemen, kan hij in zijn testament volstaan met de zin: ‘Ik benoem mijn echtgenote X tot executeur’. In dat geval heeft de echtgenote het wettelijke takenpakket van een executeur en bijbehorende bevoegdheden en is zij een zogenoemde ‘beheersexecuteur’ (’twee sterren’). Erflater kan de executeur bevoegdheden ontnemen of extra toekennen. Al naar gelang de inhoud van het takenpakket en de toegekende bevoegdheden, is sprake van een executeur met één, twee of drie ‘sterren’. Een executeur die in een testament (of codicil van voor 2003) is aangewezen en aan wie het ‘recht van bezit’ is toegekend, kan in beginsel gelijk gesteld worden met een beheersexecuteur (twee sterren). Het ‘recht van bezit’ verschafte de executeur onder het oude recht de noodzakelijk bevoegdheden om de nalatenschap af te kunnen wikkelen. Het aantal sterren van de executeur is met name van belang voor de beoordeling van de vraag welke rechten erflaters kinderen (en verdere afstammelingen) kunnen laten gelden (legitieme portie).
Hoe aanvaardt een executeur zijn benoeming? Een benoemd executeur is pas executeur na aanvaarding van zijn functie, Dit kan pas na het overlijden van erflater. Voor de ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) geldt dat hij daags na de aanvaarding van zijn benoeming pas als zodanig in functie treedt. Aanvaarding kan vormvrij gebeuren, dus ook mondeling. De aanvaarding kan zelfs (impliciet) blijken uit daden die de executeur verricht. Voor betrokkenen is het van belang te weten dat de erfgenamen direct vanaf erflaters overlijden in hun beschikkingsbevoegdheid zijn beperkt, ook al heeft de executeur zijn functie nog niet aanvaard. De erfgenamen kunnen dus ook tussen het overlijden en het tijdstip waarop de executeur zijn functie aanvaardt, niet rechtsgeldig beschikken over het nalatenschapsvermogen.
Wanneer moet een executeur zijn benoeming uiterlijk aanvaarden? De wet stelt geen termijn voor aanvaarding. Een belanghebbende, zoals een erfgenaam of schuldeiser, kan de kantonrechter verzoeken om aan de executeur een termijn te stellen waarbinnen hij zich moet uitspreken over de aanvaarding van zijn functie. Voor betrokkenen is het van belang te weten dat de erfgenamen direct vanaf erflaters overlijden in hun beschikkingsbevoegdheid zijn beperkt, ook al heeft de executeur zijn functie nog niet aanvaard. De erfgenamen kunnen dus ook tussen het overlijden en het tijdstip waarop de executeur zijn functie aanvaardt, niet rechtsgeldig beschikken over het nalatenschapsvermogen.
Wat als een executeur zijn benoeming niet kan of wenst te aanvaarden? De door erflater aangewezen persoon heeft na erflaters overlijden de keuze om de benoeming wel of niet te aanvaarden. Doet hij dit niet, dan wordt hij geen executeur. Niemand kan tegen zijn wil gedwongen worden tot aanvaarding van zijn benoeming tot executeur. Mogelijk heeft erflater een reserve-executeur aangewezen die op zijn beurt dezelfde keuze heeft. Zo niet, dan kan een belanghebbende (bijvoorbeeld een erfgenaam of schuldeiser) de kantonrechter verzoeken om een vervanger te benoemen, mits erflater deze mogelijkheid in zijn testament heeft opgenomen. Als alle door erflater als executeur aangewezen personen hun benoeming niet aanvaarden en erflater heeft nagelaten de kantonrechter tot aanwijzing bevoegd te maken, zijn de erfgenamen gezamenlijk bevoegd en verplicht om de nalatenschap af te wikkelen. Als erflater iemand als ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) heeft aangewezen die deze functie niet gaat vervullen, is de kantonrechter overigens altijd bevoegd om één of meer vervangers aan te wijzen. Ook als erflater deze mogelijkheid niet in zijn uiterste wil heeft genoemd.
Taken en bevoegdheden van een executeur
Welke verplichtingen heeft een executeur?
De verschillende soorten executeur hebben verschillende verplichtingen. Die van de ‘begrafenisexecuteur’ (‘één ster’) zullen door erflater doorgaans zijn beperkt tot de verzorging van de uitvaart. De verplichtingen van de ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) zullen in elk geval dezelfde zijn als die van de ‘beheersexecuteur’ (’twee sterren’) en mogelijk nog door erflater zijn uitgebreid. De wet legt de beheersexecuteur (twee sterren) de volgende verplichtingen op:
- het beheer van de goederen van de nalatenschap (bijvoorbeeld het innen van erflaters vorderingen, het draaiende houden van erflaters onderneming, of het tijdig te gelde maken van effecten als er een (aanzienlijk) risico op waardedaling is). - het voldoen van de schulden van de nalatenschap die tijdens zijn beheer uit de goederen van de nalatenschap voldaan moeten worden (bijvoorbeeld schulden die erflater nog niet had voldaan, uitvaartkosten, erfbelasting en legaten). - het met bekwame spoed opmaken van een boedelbeschrijving met inbegrip van een voorlopige staat van de schulden van de nalatenschap. - het oproepen van hem bekende schuldeisers tot indiening van hun vorderingen (het is verstandig dit schriftelijk te doen). - het zoveel mogelijk in overleg treden met de erfgenamen en de eventuele vruchtgebruiker van (een evenredig deel van) de nalatenschap over de keuze van de goederen die de executeur wil verkopen en de wijze van verkoop. Mocht een erfgenaam (of de vruchtgebruiker) van bezwaren laten blijken, dan moet de executeur hem de gelegenheid geven de kantonrechter in te schakelen. Erflater kan overigens de executeur van de overlegverplichting hebben ontheven of juist hebben voorgeschreven dat toestemming van de erfgenamen/vruchtgebruiker nodig is.
- het geven van alle door de erfgenamen gewenste informatie omtrent de uitoefening van de executeurstaak. - het zo spoedig mogelijk op de hoogte stellen van legatarissen van de hen toegekende legaten. Als het adres van een legataris onbekend is, zal dit aan de kantonrechter gemeld moeten worden die vervolgens een bepaalde handelswijze kan voorschrijven om de legataris alsnog te achterhalen.
- het op verzoek van een legitimaris inzage en afschrift geven van alle stukken die deze voor de berekening van zijn legitieme portie nodig heeft (bijvoorbeeld de boedelbeschrijving, rekeningafschriften, taxatierapporten en (akten van) schenkingen die erflater tijdens leven heeft gedaan).
- bij het einde van zijn taak datgene doen wat niet zonder schade voor de afwikkeling van de nalatenschap kan worden uitgesteld. - het bij het einde van zijn beheer afleggen van rekening en verantwoording aan degene die na hem tot het beheer bevoegd is (bijvoorbeeld een opvolgend executeur, vereffenaar of erfgenaam).
- het doen van aangifte erfbelasting als alle erfgenamen buiten Nederland (het Koninkrijk) wonen (in alle andere gevallen is de executeur hiertoe niet verplicht, maar wel bevoegd. Het is verstandig om als executeur terughoudend te zijn met het doen van aangifte erfbelasting. Dit in verband met de hoofdelijke aansprakelijkheid voor deze belasting die hij met de aangifte op zich laadt). Buiten het voorgaande kan erflater de executeur extra verplichtingen (’lasten’) hebben opgelegd. Het is aan te bevelen om uw notaris over het bestaan en de inhoud van dergelijke verplichtingen te raadplegen.
De ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) is in beginsel bovendien verplicht om - niet alleen bij het einde van zijn taak - maar jaarlijks rekening en verantwoording af te leggen en waar mogelijk zijn bewind in te schrijven in openbare registers, zoals kadaster, handelsregister en aandeelhoudersregister.
Voor de vaststelling van de bevoegdheden van de executeur in een bepaald geval, dient altijd het testament (of codicil van voor 2003) waarin de executeur is benoemd, geraadpleegd te worden.
Is een executeur bevoegd als nog niet alle erfgenamen bekend zijn?
Ja, het (voorlopig) ontbreken van één of meer erfgenamen, staat niet in de weg aan de bevoegdheden van de executeur die zijn functie heeft aanvaard.
In een dergelijk geval kan het uiterst praktisch zijn dat erflater een executeur heeft benoemd, zodat de afwikkeling van de nalatenschap vooralsnog niet stagneert.
Mag een executeur een huis uit de nalatenschap verkopen?
Dat hangt er van af. De ‘beheersexecuteur’ (’twee sterren’) is alleen bevoegd een huis uit de nalatenschap te gelde te maken, als dit nodig is om de schulden van de nalatenschap te kunnen voldoen. De executeur geldt dan als vertegenwoordiger van de erfgenamen. Onder ‘schulden’ vallen niet alleen de door erflater tijdens leven gemaakte schulden, maar ook bijvoorbeeld erfbelasting en legaten. Bij het maken van de keuze welke goederen op welke manier worden verkocht, moet de executeur zoveel mogelijk in overleg treden met de erfgenamen. Erflater kan de executeur van deze overlegverplichting hebben vrijgesteld of juist hebben voorgeschreven dat de executeur toestemming van de erfgenamen nodig heeft. In dit laatste geval kan de toestemming van de erfgenamen worden vervangen door machtiging van de kantonrechter. In het rechtsverkeer blijft de executeur echter bevoegd, ook als de toestemming en rechterlijke machtiging ontbreken. De executeur dient zich er wel bewust van te zijn dat hij achteraf rekening en verantwoording aan de erfgenamen schuldig is over zijn handelen.
Degene die het vruchtgebruik van (een evenredig deel van) de nalatenschap heeft, moet - net als de erfgenamen - in het overleg worden betrokken of om toestemming gevraagd worden.
Als er geen schulden (meer) zijn die ertoe noodzaken om het huis te verkopen, kan de executeur slechts tezamen met de erfgenamen tot vervreemding over gaan.
Aan een ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) kan in beginsel voor alle gevallen de bevoegdheid zijn verleend om goederen van de nalatenschap te gelde te maken zonder enige inmenging van de erfgenamen. Tot slot wordt nog opgemerkt dat als het huis tot een huwelijksgemeenschap behoort, altijd de medewerking van de langstlevende echtgenoot - eventueel via een volmacht - nodig is voor vervreemding, ook als de executeur drie sterren heeft. Dit speelt met name als de echtgenoot niet zelf executeur is.
Mogen de erfgenamen een huis uit de nalatenschap verkopen als er een executeur is?
In beginsel niet. Als verkoop nodig is om schulden van de nalatenschap te kunnen voldoen, is alleen de ‘beheersexecuteur’ (’twee sterren’) hiertoe bevoegd en de erfgenamen niet. Onder ‘schulden’ vallen niet alleen de door erflater tijdens leven gemaakte schulden, maar ook bijvoorbeeld erfbelasting en legaten.
Bij het maken van de keuze welke goederen op welke manier worden verkocht, moet de executeur zoveel mogelijk in overleg treden met de erfgenamen. Erflater kan de executeur van deze overlegverplichting hebben vrijgesteld of juist hebben voorgeschreven dat de executeur toestemming van de erfgenamen nodig heeft. In dit laatste geval kan de toestemming van de erfgenamen worden vervangen door machtiging van de kantonrechter. In het rechtsverkeer blijft de executeur echter bevoegd, ook als de toestemming en rechterlijke machtiging ontbreekt. Wel is de executeur achteraf rekening en verantwoording aan de erfgenamen schuldig over zijn handelen. Als er geen schulden (meer) zijn die ertoe noodzaken om het huis te verkopen, kunnen de erfgenamen slechts tezamen met de executeur tot vervreemding over gaan. Dit geldt al direct na erflaters overlijden, ook al heeft de executeur zijn benoeming nog niet aanvaard. De medewerking van de executeur kan vervangen worden door machtiging van de kantonrechter. Aan een ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) kan in beginsel voor alle gevallen de bevoegdheid zijn verleend om goederen van de nalatenschap te gelde te maken zonder enige inmenging van de erfgenamen. Tot slot wordt nog opgemerkt dat als het huis tot een huwelijksgemeenschap behoort, altijd de medewerking van de langstlevende echtgenoot - eventueel via een volmacht - nodig is voor vervreemding, ook als de executeur drie sterren heeft. Dit speelt met name als de echtgenoot niet zelf executeur is.
Zijn de erfgenamen bevoegd om over de goederen van de nalatenschap te beschikken als er een executeur is? Nee. Zo lang de executeur het beheer over de nalatenschap heeft, zijn de erfgenamen onbevoegd om de goederen van de nalatenschap te beheren en onbevoegd om hierover te beschikken. Dit geldt al vanaf erflaters overlijden, ook al heeft de executeur zijn functie nog niet aanvaard. De executeur is exclusief bevoegd tot het beheer. Het beheer omvat tevens het voldoen van de schulden van de nalatenschap, waaronder het afgeven van legaten en het voldoen van erfbelasting. Ook is de executeur - in beginsel zonder medewerking van de erfgenamen maar wel in overleg met hen - bevoegd om goederen te gelde te maken als dat nodig is om schulden van de nalatenschap te kunnen voldoen. Tot andere beschikkingshandelingen zijn de erfgenamen evenmin bevoegd, tenzij met medewerking van de executeur. Met name de bewoordingen van het testament (of codicil van voor 2003) waarin de executeur is benoemd, is in een concreet geval bepalend voor de omvang van de beschikkingsbevoegdheid van de erfgenamen versus (de sterren van) de executeur. Die uiterste wil zal dus altijd geraadpleegd moeten worden.
Wat zijn de onderlinge bevoegdheden van gezamenlijke executeurs?
Zijn er twee of meer executeurs, dan kan ieder van hen alle werkzaamheden zelfstandig verrichten, tenzij erflater anders heeft bepaald. Erflater kan voorschrijven dat de executeurs voor alle werkzaamheden elkaars medewerking nodig hebben of een bepaalde taakverdeling opleggen. Zo is denkbaar dat de langstlevende echtgenoot zorgdraagt voor de uitvaart, terwijl een andere executeur - bijvoorbeeld een kind, notaris of accountant - de fiscale en juridische zaken regelt. Voor executeurs die in een testament of codicil van voor 2003 zijn benoemd, is het - mede afhankelijk van erflaters bewoordingen - mogelijk dat zij krachtens overgangsrecht uitsluitend gezamenlijk kunnen handelen.
Wat gebeurt er als gezamenlijke executeurs geen overeenstemming hebben?
Bij verschil van mening tussen de executeurs beslist - op verzoek van één van hen - de kantonrechter. Deze kan een (andere) taakverdeling tussen de executeurs of het hen toekomende loon vaststellen. Ingeval van een ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) kan erflater een geschillenregeling hebben vastgesteld.
Is de executeur bevoegd legaten af te geven?
Ja, mits hij ten minste twee ‘sterren’ heeft. In dat geval is de executeur bevoegd - en verplicht - om de schulden van de nalatenschap te voldoen en legaten worden in dit verband tot deze schulden gerekend. Tegelijkertijd missen de erfgenamen de bevoegdheid om legaten af te geven als erflater een dergelijke executeur heeft aangewezen, ook al heeft deze zijn functie nog niet aanvaard.
Mag een executeur de boedelnotaris aanwijzen?
Ja, de executeur met ten minste ’twee sterren’ (‘beheersexecuteur’) mag een boedelnotaris aanwijzen. De erfgenamen kunnen zonder goedkeuring van de executeur in beginsel geen andere boedelnotaris aanwijzen.
Hoe legitimeert een executeur zich als zodanig bij bijvoorbeeld een bank?
Met een notariële verklaring van executele en overlegging van een geldig legitimatiebewijs, kan de executeur zich bij een bank als zodanig legitimeren. De notaris kan de verklaring van executele afgeven nadat hij ten minste heeft vastgesteld dat erflater de executeur rechtsgeldig heeft benoemd in zijn testament (of codicil van voor 2003) en de executeur deze benoeming heeft aanvaard. Uit deze notariële verklaring blijken ook de bevoegdheden van de executeur. Overigens kan elke notaris de verklaring van executele afgeven. Dat hoeft niet de notaris te zijn die erflaters eventuele testament heeft opgesteld.
Als de nalatenschap via de rechtbank vereffend moet worden, is de executeur niet bevoegd tot afwikkeling. In dat geval kan de notaris geen verklaring van executele afgeven. De executeur met ten minste twee ‘sterren’ kan deze wijze van vereffening voorkomen - en behoudt dan ook zijn bevoegdheden - als hij desgevraagd kan aantonen dat de nalatenschap een ruimschoots positief saldo heeft. Vereffening via de rechtbank kan nodig zijn als een erfgenaam ‘onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ oftewel ‘beneficiair’ heeft aanvaard. Deze wijze van aanvaarding heeft tot doel te voorkomen dat een eventueel negatief saldo van de nalatenschap op het eigen (overige) vermogen van de erfgenaam verhaald wordt. Als bijvoorbeeld een minderjarig kind erfgenaam is, schrijft de wet in beginsel verplicht voor dat diens ouder(s) of voogd(en) de nalatenschap namens dit kind beneficiair aanvaardt (aanvaarden).
Dient een executeur aangifte erfbelasting te doen (hoofdelijke aansprakelijkheid)?
De executeur is sinds 1 januari 2012 verplicht om de aangifte erfbelasting te ondertekenen. Dat executeur is ook hoofdelijk aansprakelijk voor de eventueel verschuldigde erfbelasting.
Ter voorkoming van - mogelijk onnodige - aansprakelijkheden, doet de benoende executeur er verstandig aan vooraf goed af te wegen of hij de benoeming wel moet aanvaarden. Een executeur kan in de problemen worden gebracht als er bijvoorbeeld (buitenlands) vermogen door de erfgenamen wordt verzwegen. Het tijdig raadplegen van een deskundige kan veel problemen voorkomen.
Is een Nederlandse executeur ook in het buitenland bevoegd?
Een in Nederland bevoegde executeur wordt buiten Nederland niet per definitie als zodanig erkend. Dit is afhankelijk van het recht van het betreffende buitenland. Mogelijk moet de Nederlandse executeur door buitenlandse autoriteiten (opnieuw) een verklaring van executele laten opstellen waaruit zijn bevoegdheden blijken. Ook is het denkbaar dat in het buitenland medewerking van de erfgenamen nodig is voor handelingen die de executeur in Nederland zelfstandig zou kunnen verrichten. ** **Moet een executeur informatie aan de erfgenamen geven?
Ja, de executeur moet aan de erfgenamen alle door hen redelijkerwijze verlangde informatie geven over de uitoefening van zijn taak. Bij het einde van zijn beheer zal hij bovendien - ook ongevraagd - rekening en verantwoording moeten afleggen aan de erfgenamen danwel de executeur of vereffenaar die hem opvolgt. De ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) is in beginsel zelfs verplicht om - niet alleen bij het einde van zijn taak - maar jaarlijks rekening en verantwoording af te leggen. Overigens zal de notaris die aan de executeur een verklaring van executele heeft afgegeven, de erfgenamen daar in beginsel van op de hoogte stellen.
Moeten de kinderen een executeur dulden?
Kinderen (of verdere afstammelingen) hebben als ’legitimaris’ volgens de wet recht op een ’legitieme portie’. Dit is de minimale aanspraak (geldvordering) die de wet aan een kind (of verdere afstammeling) toekent op de nalatenschap van diens (voor)ouder. De (voor)ouder kan deze aanspraak niet uitsluiten in een testament.
Een ‘begrafenisexecuteur’ (‘één ster’) en de ‘beheersexecuteur’ (’twee sterren’) zijn niet in strijd met de rechten van de legitimaris. Succesvol verzet tegen deze executeurs is niet mogelijk.
De ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) of de executeur met zware bevoegdheden, nodig voor de uitvoering van testamentaire verplichtingen die aan de executeur zijn opgelegd, is wel in strijd met de rechten van de legitimaris. In jargon spreekt men ook wel van een ‘inferieure’ verkrijging. Hiermee wordt aangegeven dat een legitimaris deze verkrijging - waarbij deze zware executeur de scepter zwaait - niet zomaar hoeft te dulden. Toch wordt ook in dit geval de soep niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend. Wil de legitimaris zich verzetten tegen zijn inferieure verkrijging, dan moet hij deze verkrijging namelijk verwerpen. De legitieme portie levert de legitimaris vervolgens doorgaans heel wat minder op en bovendien blijft de executeur bevoegd om de nalatenschap af te wikkelen. Een voorbeeld om dit te verduidelijken.
Stel erflater laat als enige erfgenamen achter zijn echtgenote en een kind. De nalatenschap is waard 100. Echtgenote en kind zijn ieder voor 50 hierin gerechtigd. Echtgenote is tot executeur-afwikkelingsbewindvoerder benoemd. Het kind wil zich hiermee niet verenigen. Het verwerpt de nalatenschap en doet beroep op zijn legitieme (wat het kind overigens alleen binnen drie maanden na erflaters overlijden succesvol kan doen). De legitieme is slechts een geldvordering op de nalatenschap, in dit geval op echtgenote als overgebleven erfgenaam. Het kind is na verwerping niet langer als erfgenaam gerechtigd tot erflaters eigendommen en heeft zich in die zin buiten de boedel geplaatst. De legitieme bedraagt maar de helft van de waarde van het kindsdeel, dus in dit geval slechts 25. De helft van wat is verworpen, is het kind in waarde definitief kwijt. Bovendien is het mogelijk dat (op grond van de wet of erflaters testament) de legitimaire vordering van het kind pas opeisbaar is als de echtgenote overlijdt. Het kind loopt daarmee het risico pas na geruime tijd voldaan te worden en mogelijk helemaal niet als de nalatenschap van de echtgenote te zijner tijd te klein blijkt te zijn voor (volledige) betaling.
Het kind dat beroep doet op zijn legitieme, brengt zichzelf dus doorgaans in een slechtere positie. Tegelijkertijd doet het verzet van het kind op geen enkele manier afbreuk aan de bevoegdheden van de echtgenote als executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Kortom, ook de executeur-afwikkelingsbewindvoerder hoeft de legitimaris niet te vrezen.
Niettemin dient de executeur zich er bewust van te zijn dat hij achteraf rekening en verantwoording aan de erfgenamen schuldig is over zijn handelen en ’tijdens de rit’ de erfgenamen en legitimarissen desgevraagd informatie moet geven over de uitoefening van zijn taak. Voor 2003 gold de executeur in het algemeen wel als inbreuk op de legitieme portie. De legitimaris had toen de mogelijkheid om de executeur als het ware naar huis te sturen. Verwerping van de nalatenschap was daarvoor niet nodig. Zoals gezegd is de positie van de legitimaris onder het huidige erfrecht een stuk minder riant, ook ten aanzien van de executeur.
Heeft het ‘aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ (ook wel: ‘beneficiair aanvaarden’) door een erfgenaam gevolgen voor de bevoegdheden van een executeur?
Het ‘aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving’ of ook wel ‘beneficiair aanvaarden’, is een bijzondere wijze van aanvaarding van de nalatenschap. Deze wijze van aanvaarding heeft tot doel te voorkomen dat een eventueel negatief saldo van de nalatenschap op het eigen (overige) vermogen van de erfgenaam verhaald wordt. Als bijvoorbeeld een minderjarig kind erfgenaam is, schrijft de wet in beginsel verplicht voor dat diens ouder(s) of voogd(en) de nalatenschap namens dit kind beneficiair aanvaardt (aanvaarden). Beneficiaire aanvaarding door een of meer erfgenamen heeft geen gevolgen voor de bevoegdheden van de executeur, mits aan de volgende twee voorwaarden wordt voldaan. De executeur dient (i) het wettelijke takenpakket te hebben (ten minste ’twee sterren’) en (ii) desgevraagd te kunnen aantonen dat de goederen van de nalatenschap ruimschoots toereikend zijn om de schulden van de nalatenschap te voldoen. In dat geval hoeft de nalatenschap niet via de rechtbank vereffend te worden en behoudt de executeur zijn bevoegdheden om de nalatenschap af te wikkelen.In het geval de executeur niet voldoende sterren heeft (ten minste twee) of hij niet kan aantonen dat de nalatenschap een ruimschoots positief saldo heeft, moet de nalatenschap wel via de rechtbank worden vereffend. Dat brengt bepaalde formaliteiten met zich mee die bij een niet-beneficiaire afwikkeling niet gevolgd hoeven te worden. Ook betekent het dat niet de executeur, maar de gezamenlijke erfgenamen als vereffenaars (of een door de rechter aangewezen vereffenaar) verplicht en bevoegd zijn (is) tot afwikkeling. De executeur rest dan geen taak meer en is zijn bevoegdheden kwijt.
Loon executeur. Hoe hoog is het loon van een executeur?
Volgens de wet heeft de executeur eenmalig recht op loon van één procent van de waarde van het vermogen van erflater op zijn sterfdag. Als er meerdere executeurs zijn, zullen zij dit loon onderling moeten delen. De ’executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ (‘drie sterren’) heeft overigens volgens de wet recht om jaarlijks één procent van het onder zijn beheer staande vermogen als loon in rekening te brengen. Het kan in de praktijk lastig zijn om de waarde van erflaters vermogen, en dus ook de hoogte van het executeursloon, te bepalen. Erflater kan bij de benoeming van de executeur van de wettelijke regeling zijn afgeweken. Zo kan hij de executeur het recht op loon hebben ontnomen. Of hij kan het loon hebben gefixeerd op een bepaald bedrag. Ingeval van een professionele executeur (bijvoorbeeld de belastingadviseur of de notaris) is het gebruikelijk deze zijn normale uurtarief in rekening te laten brengen. Overigens is de executeur - ook al komt hem geen loon toe – altijd bevoegd de door hem redelijkerwijze gemaakte kosten in rekening te brengen bij de erfgenamen.
Hoe wordt het executeursloon fiscaal belast?
De belastingdienst heeft beleid ontwikkeld over de fiscale behandeling van het executeursloon. Daaruit volgt dat het loon van de executeur ‘van vlees en bloed’ belast kan zijn met inkomstenbelasting. Dit is zeker het geval als de executeur zijn werkzaamheden beroepshalve verricht, bijvoorbeeld de notaris, accountant of belastingadviseur. Ook als de executeur zijn functie niet beroepshalve uitoefent, kan het executeursloon onderworpen zijn aan de heffing van inkomstenbelasting, zelfs als de executeur zelf erfgenaam of legataris is. Weliswaar kent de betreffende fiscale resolutie deze executeur onder omstandigheden een tegemoetkoming toe. ‘De aan (een) executeur toegekende beloning waarover erfbelasting is geheven, wordt niet tot zijn inkomen uit werk en woning gerekend. De goedkeuring geldt alleen voor de executeur die tevens erfgenaam of legataris is én de executeurwerkzaamheden niet beroepshalve verricht’, aldus de resolutie. Wanneer de beloning bovenmatig hoog is en eigenlijk als legaat kan worden beschouwd, is de executeur hierover mogelijk erfbelasting verschuldigd. De erfgenamen kunnen voor de erfbelasting het (niet-bovenmatige) executeursloon overigens niet als last van de nalatenschap aftrekken.
Einde taak executeur/ontslag
Wanneer eindigt de taak van een executeur?
De taak van een executeur eindigt:
a. als hij zijn werkzaamheden heeft voltooid;
b. door verloop van de termijn waarvoor hij eventueel is benoemd;
c. door zijn faillietverklaring of wettelijke schuldsanering, als hij onder curatele wordt gesteld of (een deel van) zijn vermogen onder bewind wordt gesteld en door zijn overlijden;
d. als de nalatenschap vereffend moet worden via de rechtbank (bijvoorbeeld als de nalatenschap ’ beneficiair’ aanvaard is oftewel aanvaard is ‘onder het voorrecht van boedelbeschrijving’);
e. in de eventueel door erflater bepaalde gevallen;
f. door ontslag van de kantonrechter op eigen verzoek van de executeur of vanwege gewichtige redenen op verzoek van bijvoorbeeld een mede-executeur of erfgenaam.
Ook als zijn taak is geëindigd, blijft de voormalig executeur verplicht te doen wat niet zonder schade kan worden uitgesteld. Ditzelfde geldt voor de (faillissement)curator en bewindvoerder van de executeur, als deze op de hoogte zijn van de executele. Bij overlijden van de executeur zijn zijn erfgenamen - indien deze op de hoogte zijn van de executele - verplicht dit overlijden mee te delen aan de erfgenamen van de erflater die de executeur heeft benoemd. Het einde van de taak van de executeur brengt niet ook automatisch het einde van het beheer van de executeur met zich mee. Zo lang het beheer van de executeur voortduurt, is de beschikkingsbevoegdheid van erflaters erfgenamen beperkt.
Wanneer eindigt het beheer van een executeur?
Het einde van de taak van de executeur brengt niet ook automatisch het einde van zijn beheer met zich mee. De beheersbevoegdheid eindigt pas zodra hij de goederen van de nalatenschap feitelijk aan de erfgenamen ter beschikking stelt. Het verdient aanbeveling dat de executeur dit in overleg met de erfgenamen schriftelijk vastlegt, zodat duidelijk is wanneer het beheer op de erfgenamen is overgegaan. Zo lang het beheer van de executeur voortduurt, is de beschikkingsbevoegdheid van de erfgenamen beperkt. Dit is overigens al het geval vanaf het overlijden van erflater, ook al heeft de executeur zijn functie nog niet aanvaard. De erfgenamen kunnen onder bepaalde voorwaarden en mits de erfgenamen het hier allen over eens zijn, de executeur de beheersbevoegdheid ontnemen.
Kunnen de erfgenamen een executeur ontslaan?
Nee, dit kunnen zij niet zelf. Wel kunnen (één of meer) erfgenamen de kantonrechter verzoeken om ontslag van de executeur. Daarvoor dienen zij gewichtige redenen voor het ontslag aan te tonen, denk aan wanbeheer van de executeur.
Kan de executeur zelf zijn ontslag indienen?
Ja, maar dan wel via de kantonrechter. Een verzoek van de executeur om ontslag uit zijn functie zal in beginsel overigens altijd worden gehonoreerd door de rechter, omdat niemand gebaat is bij een onwillige executeur.
Neem contact met mij op
107-D
